Манжийн үеийн “Есөн эрүү”-нд туйвандах, сараалждах, туйпуу сугалах, хөшүүрдэх, хавчуурагдах, булах, тэлүүрдэх, хүлэх, ширлэх, шаахайдах, төөнүүрдэх, хулс шаах, гинжлэх гэх мэт т.амл.агаа.нууд байжээ. Гэвч үүнд туниа муутай хэрэгтэн сэтгэл санаагаар унаж гүйцээд далан таваар бууж өгдөг, харин жинхэнэ шилийн сайн эрчүүд бол биеийн тамлагаа, сэтгэлийн тамлагаа хоёрыг шүд зуун давж гардаг байж…
Монголчууд “Жаргалын удаан, зовлонгийн түргэн” гэдэг зарчмыг баримталдаг бол манж, хятадууд эсрэгээрээ “Зовлонгийн удаан”-ыг хэрэглэнэ. Жишээ нь “Хулс шаах” хэмээх тамлалтыг манай сайн эрчүүд хурдан давж гарахын тулд өөрсдөө шууд хулсыг шүүрч аваад арван хурууныхаа хумсны завсраар шаагаад оруулж байсан тохиолдол олон байх юм. Харин манж нар хулсыг нэг нэгээр нь хумс руу нь маш удаан ш.а.а.ж тарчлаах сонирхолтой байж.Эрт цагийн шилийн сайн эрчүүдийн домог түүхийг шимтэн судалдаг байсан Ардын хувьсгалын партизан, зохиолч Жүгдэрийн Дамдин агсан энэхүү “Хулс ш.а.а.х” тамлагаанд зориулж, “Да.йсан хэдий соёлтой ч Да.йсан хэвээрээ байдаг Дайсан хичнээн зэрлэг бол Дарлал төчнөөн зэрлэг Дарлаж яваа да.йсны Хувцас нь хүртэл хатуу санагддаг Дарлуулж яваа хүний Хумс нь хүртэл зөөлөн санагддаг” гэсэн шүлэг тэрлэж байжээ. Нээрээ л дарлуулж яваа хүний хумс нь хүртэл зөөлөн санагддаг байсан тулдаа л манай сайн эрчүүд манж нарын бэлдэж тавьсан хулсыг өөрсдөө шүүрч аваад хумс руугаа шааж орхидог байсан болов уу.Ер нь дээр үеийн сайн эрчүүд харгис тамлалтыг тэсч гарах элдэв янзын аргатай байжээ. Зүгээр л шүд зуугаад хэвтэх биш сэтгэл санааны төвлөрөлийг түвшин сайхнаар барьж чаддаг, ухаандаа тахаруудыг тамлаж байхад өөр зүйл рүү сэтгэл санаагаа урвуулж чаддаг, тэгээд баргийн тамлалтыг тэсээд гардаг байж.Жишээ нь Манжийн есөн эрүү шүүлтэнд гурван ч удаа ороод даваад гарч байсан гэх Түшээт ханы сайн эр “Цул” Жамсранг тахарууд хараад “За за, Цулыг шүүснээс чулуу шүүсэн нь дээр” гэж хэлдэг байж. Хожим “Цул” Жамсрангаас нутгийнхан нь “Есөн эрүү шүүлт хэцүү юу” гэж асуухад “Амар юм гэж юу байхав дээ. Шахаан доогуур орох л их эвгүй байдаг юм. Бусад нь ч байдаг л нэг шүүлт” гэсэн гэдэг. “Арван хуруунд хулс шаах төвөгтэй юу?” гэж асуухад “Гайгүй ээ. Бүх хулсны үзүүрийг хумсныхаа завсраар суулгаж байгаад л шалан дээр цохьчихдог юм. Хулсны үзүүр хурууны хоёр үений хавиар гараад ирэхээр нь тамгын газрын тахарт “Одоо болсон уу? гэж харуулаад л шүдээрээ суга суга татаад хаячихдаг юм” гэдэг байж.Нэрт гүүш Г.Аким багшийн хүүрнэсэн “Барим” Хайдав хэмээх сайн эрд мөн л иймэрхүү юм тохиолдож байжээ.“Барим” Хайдав нэг удаа есөн эрүү тулгуулжээ. Ингээд түүнийг банздах болж. Эхний өдрийн цохиог нь зөөллөх хэрэгтэй гэж бодоод доошоо хараад хэвтэж байхдаа цаасанд чулуу боогоод банздах хуягт өгчээ. Нөгөө хүн ч түүнийг аваад зөөлөн банзадлаа гэнэ. Тэгэхдээ л банзаар балбаж байгаа юм чинь ямар олиг байх вэ дээ, мэдээ алдчихаж.Энэ нь түүнд хэрэгтэй байдаг байжээ. Учир нь нэгэнт мэдээ алдчихаар өвдөхийг бараг мэдрэхээ байна. Маргааш нь маллуулсанаа мэдсэн хуяг нар ёстой нэг балбаж гарчээ. Хайдав нэг цохиход нь “За үүнийг өнгөрөөе” гээд бас нэг чулуу нясалдаг, тэгтэл хонго нь зад үсрээд ирдэг, шороо хийж байгаад дахиад банзаддаг, “За үүнийг өнгөрөөе” гээд дахиад чулуу нясалдаг. Тиймээс хуягууд аргаа барахдаа “Хайдавыг балбаснаас хад балбасан нь дээр” гэж хэлдэг байж. Хайдав банздуулж дуусаад гуяныхаа салбархайг хурц хутгаар өөлж аваад банздаж байсан тахаруудад “За банзадсаны чинь шан энэ дээ” гээд сарвайж байсан гэдэг. “Та тэр айхтар эрүү шүүлтийг улайчихгүй яаж давдаг байсан юм бэ?” гэж нутгийнхаа нэг хүнийг гайхан асуухад “Өлслөө гэж аваад өвдлөө гэж хэлээд байх юм бол сайн эр болохын хэрэг юу билээ дээ” гэсэн гэдэг.*** Дундговь аймгийн Дэлгэрцогт сумын Цахиурт бригадын уугуул Даваагийн Авирмэд гуай сайн эр Дарьсүрэнгийн домог түүхийг хар багаасаа дуулж сонсож өссөн нэгэн бөгөөд тэр өгүүлэхдээ: “Дарьсүрэн гуайг банздуулж байгаад хонгоны махгүй болсон хүн гэдэг байлаа. Энэ хүн банздуулж байхдаа ойролцоо байгаа чулууг хараад хэвтчихдэг байж. Чулуу хагарахгүй бол хэзээ ч хүлээхгүй” гээд шүд зуугаад хэвтчихдэг байсан гэдэг. Тэгэхээр хэзээ ч хэргээ хүлээхгүй л гэсэн үг.Яагаад гэвэл чулуу аяндаа хагарна гэж байхгүй. Ингэж сэтгэлээ чангалдаг байсан байна. Зүгээр л нүдээ аниад хэвтээд байвал тэгэж айхтар тамлуулж байхад өвдөж зовох юм мэдрэгдэнэ шүү дээ. Дарьсүрэн гэж ийм мундаг хүн байсан юм билээ…гэж ” хүүрнэв.Дайчин бэйсийн Дарьсүрэн, “Барим” Хайдав хоёрын дээрхи үйлдэл тун төстэй юм. Нэг нь тамлалтыг тэсч гарахын тулд чулуу нясалдаг, нөгөө нь “Энэ чулууг хагарсан үед л хэргээ хүлээнэ” гэж гүрийгээд цаана нь гардаг сэтгэл зүйн аргууд аж. Айдас болоод тамлалтыг сөрөөд гарах сэтгэл зүйн дайралтуудыг шилийн эрчүүд мөн ч сайн хэрэгжүүлдэг байжээ.Зарим нь бас хөөрхөн заль хэрэглэдэг байж. Жишээ нь Дарьгангын сайн эр “Ухаа” Балжир “Хонгор азарга” хэмээх тамлагаанд орох үедээ яг л адуу шиг хангинатал янцгаагаад толгойгоо хаялаад сүйд болжээ. Тиймээс тахарууд “Хөөрхий энэ галзуурчихаж” гээд суллаж тавьсан байдаг.Дараагийн мэдээ Дамдинсүрэн: Сайн эм 2 эрд нөхөрт гардаггүй, сайн эр 2 төрд зүтгэдэггүй Хятад цэрэг жигд эгнээгээр урагшилж байснаа гүвээний энгэр дээр байгаа хэдэн хүний голд Манлайбаатар Дамдинсүрэн өөрийн биеэр байгааг харуут алхаагаа сааруулж, удалгүй бүр зогсов. Баатрын буй гүвээний араас Монгол цэргийн хороодын бүх туг талын салхиар омог бардам дэрвэлзэх ажгуу. Манлайбаатар Дамдинсүрэнтэй тулгарсан тулалдаан бүртээ түүний овжин арганд автан цохигдож асан хятадууд энэ удаад шууд дөтлөн тулахаас халширав. Хэдийгээр энд үлэмж тоотой хар цэргийн гол хүч хүрэлцэн ирсэн боловч арслан барс мэт догшин тулалддаг, арганд авталгүй зальжин бултдаг Монголчуудтай аль болох зайнаас үзэлцэх нь зөв гэж үзжээ. 
нгээд бүх үхэр бууныхаа галыг энгэр дээр нь Манлайбаатар морин дээрээ ташуур тулан хөндөлсөж буй гүвээний ар руу чиглүүлэв. Монгол цэргийн сүлд, тугнууд эргэлдэн намирч байгаа тэр газар руу хятадууд бараг хагас өдрийн турш тугалган мөндөр буулгажээ. Нар гудайх үед их бууны буудлагын дор дөжирч, нэн удахгүй Монголчууд уулгалан орж ирнэ хэмээн бие сэтгэлээ эцэст нь тултал чангалж хүлээсэн хятад цэргүүд туйлдаж, өлсөж эхлэв.Гэвч байдал бахь байдгаараа. Манлайбаатар болон түүний хэдэн шадар үхэшгүй мэт суман үүлийг үл тоосон янзаараа. Тэсэхээ больсон хар цэргийнхэн буудлагаа түр завсарлаж, мантуу, будаан дээрээ шуугин овоорч эхэлжээ. Яг энэ мөчид талын салхиар омог нэмсэн түймэр хятад цэргийг нөмрөн орж ирсэн байна. Хуурай өвсөнд ноцсон өршөөлгүй их галд хуйхлагдсан хятадууд юу байдгаа шидлэн санд мэнд зугтаах мөчид өмнөөс нь уухайн дуу хадаж, Монгол эрсийн ган сэлэм, яргай ташуур тосчээ.Нэг талаасаа зоргоороо цорволзох дөл, нөгөө талаасаа зоригоороо хатамжлах дайчдад шахагдсан хар цэрэг ямар ч эсэргүүцэлгүйгээр хиар цохиулсан байна. Монголчууд бол довтолсон ч, хориглосон ч ялгаагүй аюултай дайсан гэдгийг хятадууд ийн үзээгүйгээ үзэж, үхэр цамаа харайхдаа тун сайн ойлгосон гэдэг.Үнэн хэрэгтээ гүвээний ард цөөхөн Монгол цэрэг туг хиураа эргэлдүүлэн цогиж байсан бөгөөд гол хүч нь хятадууд тэдгээр тугтай байлдаж байх хойгуур алсуур тойрч салхин доор нь гарсан байж. Ингээд салхины дээрээс нь түймэр тавьж, салхин дороос нь өөрсдөө шахаж, тун ч хялбарханаар хятад цэргүүдийг хүйс тэмтэрч орхисон нь энэ.Энэ тулалдаанаар Манлайбаатар Дамдинсүрэн хятадуудад тэвчээр болон тактикын хичээлийг хавсарган заасан юм… Шинэ долоо хоногийн ажил, үйлсээ даатгаж хийморийн сангаа сонсоорой.ХУРАЙ ХУРАЙ ХУРАЙХийморийн тарни “Гүндү сарва дүрүү хо базар аюухы сууха” энэ тарнийгуншиж яваа ямар ч хүмүүний хийморь үргэлж өөдрөг байдаг. ХИЙМОРИЙН САН Гайхамшигт адист шидийг.Хур мэт өршөөн зохиож
Лам, ядам, гурван эрдэнэ хийгээд.Баатар, дагинас, номын сахиулын чуулганаас.Егзөр миний хийморийг дээш босго!.Бурхны хүчээр харын омгийг дарж. Цагаан зүгийг ялуулж.Санасан тусыг сэтгэлчлэн бүтээе.Бүтээлийн дадрыг уулын оройд босгосноор. Егзөр миний хийморийг дээш босго!. Бар мэт хүрхрэх хийморийг дээш босго!Гарьд мэт халих хийморийг дээш босго! Луу мэт хүржигнэх хийморийг дээш босго!Элдэв сангийн зайг шатаасан уул мэт утаа үүгээр.Хийморийн дарцгийг уулын оройд босгосноор.Ахуй үед хийморь доройтох гэмийг арилгаж. Уулын оргил мэт хийморийг дээш босго!.Хийморийг дээш босгосны баярт шүтэж.Явах, суух явдал мөр өгүүлж.Ярих тэргүүтэн юу өдүүлсэн бүгд.Сэтгэлд зохистой лянхуа цэцгийн үр болон наадах болтугай! Бар, арслан, гарьд, луу дөрвүүлээ нөхөрлөж.Хийморь, буяны тэмдэг гайхамшиг болсноор.Бид нарыг өдөр шөнө бүхэн авран зохиох бөгөөд.Үл зохилдох дайсны аймгийг ялах үйлсийг зохио!Шүтсэнээс миний амь бие, буян хишиг, хийморь Зуны сар мэт арвижиж.Тус амгалангийн цагт.Цэнгэхийн өлзий оршиг!Ялангуяа миний нас, буян хийгээд.Цаг учрал, хийморь арван зүгт дэлгэр хийгээд.Ном, төрийн хэрэг тус бүхэн нь тотгоргүй.Зөндөөн бүтэхийн өлзий оршиг! Их монголын хутагт хувилгаад сан ЭЕРЭГ•••Номын баяраар долоон ном худалдаж авсан 19 настай залуу автомашины азтан болжээ.Төв талбайд гурван өдрийн турш болсон Үндэсний номын баяр өчигдөр өндөрлөлөө.Энэ удаагийн номын баярын онцлог нь “Alpha book” номын дэлгүүрээс азтан тодруулж, машин гардуулсан явдал байв. Тодруулбал 50 мянган төгрөгийн худалдан авалт тутам сугалаа нэг өгч, машины хонжворт оролцоно хэмээн тус номын дэлгүүрээс зарласан. Тэгвэл тухайн автомашины азтан шалгарлааа. 7 ном худалдаж авсан 19 настай, амьдралд дөнгөж хөл тавьж буй залуу энэхүү автомашины эзнээр тодров. ТА ЯАРААРАЙ:1400 ГАРУЙ АХМАДУУДАД ҮНЭ ТӨЛБӨРГҮЙ ХАРААНЫ ҮЗЛЭГ ОНОШИЛГОО ХИЙЖ, НҮДНИЙ ШИЛ ТААРУУЛЖ ӨГНӨБүгд Найрамдах Солонгос Улсын Нүдний шилний нийгэмлэгийн төлөөллүүдийг ЭМЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Ц.Эрдэмбилэг хүлээн авч уулзав. Тус нийгэмлэг нь жил бүр аль нэг улсад тухайн улсын иргэдийн нүдний харааг оношилж, харааны шил тааруулах сайн дурын хүмүүнлэгийн үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллага аж. Энэ удаад 2022 оны 9сарын 14-нөөс 24-ний хооронд манай улсад ирж ажиллах юм.Ажиллах хугацаандаа төрийн цэргийн болон хууль сахиулах байгууллагаас тэтгэвэр, чөлөөнд гарсан 1400 гаруй ахмадуудад харааны үзлэг оношилгоо хийж, тэдэнд харааны нүдний шил тааруулж өгөх юм. Уулзалтын үеэр ЭМЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Ц.Эрдэмбилэг, сайн дурын үндсэн дээр манай оронд ирж, хүмүүнлэгийн ажил хийж байгаад талархлаа илэрхийлээд, нийт 13 ажилтан тус бүрт “Эрүүл мэндийн яамны медаль” гардуулав.Дэлгэрэнгүй мэдээллийг Эрүүл мэндийн яамны 11-323002 болон 119 лавлах утаснаас авна уу.БАЯР ХҮРГЭЕ:Н.Наранхүү ДАШТ-ээс бахтай сайхан барилдаж хүрэл медаль хүртлээТӨГСГӨЛИЙГ САЙН ХИЙЛЭЭ ТӨРЧИХСӨН БАРИЛДДАГ ЗАЛУУ ЮМ ДАА Чөлөөт бөхийн төрлийг их л амархан харагдуулаад чөлөөтэй барилдах урлагийг нүдэнд дүүртэл харуулаад байгаа энэ залуу Белградын дэвжээнд ассан гал шиг дүрэлзсээр Дэлхийд нэрээ данслууллаа…🔥🔥🔥 Уян байна гэж юүгхүү урамтай байгааг нь хэлэх үү сэтгэл сэргээж мэдрэмж тулгасан саак барилдаануудыг хийсээр ийм амжилтанд хүрлээ дээ.🥉🥉🥉 Хэсгийн барилдаануудаас эхлээд хэзээний том аварга шиг оноо авах чадварыг ондоо түвшинд эзэмшсэн нь харагдаж байна лээ дээ…👍👍 Гаргасан амжилтаа давтчих,давуулчих гарцаагүй шаанстай залуу бол бөхийн чөлөөт барилдааны ОУХМастер Нармандахын НАРАНХҮҮ юм аа… #JIGMED Чөлөөт бөхийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн Сербийн нийслэл Белград хотод боллоо. Өнгөрсөн шөнө эрэгтэй төрлийн сүүлийн барилдаанууд болоход 61 кг жинд Монголын тамирчин Н.Наранхүү хүрэл медаль хүртлээ. Хагас шигшээд Ираны Реза Ахмадали Атринагарчид ялагдсан тэрээр Болгарын Гиорги Валентинов Вангеловыг ялж насанд хүрэгчдийн дэлхийн аваргаас анх удаа хүрэл медаль хүртээд буй. Ийнхүү 2022 оны дэлхийн аваргаас эрэгтэй баг хоёр хүрэл, нэг мөнгө, эмэгтэй баг хоёр мөнгөн медаль хүртэв. ШУУРХАЙ ”Нанмадол” хар салхи Япон руу чиглэж, ТҮГШҮҮР ЗАРЛАВНомхон далайд өнгөрсөн лхагва гарагт үүссэн “Нанмадол” хар салхи Япон улсыг чиглэж, тус улс өмнө нь зарлаж байгаагүй онцгой түгшүүр зарлалаа.Далайн хар салхины хүч 270 км/цаг аж. Хар салхи Японы Кюүшү арлыг чиглэж байгаа бөгөөд арлын зарим хэсэгт ширүүн бороо орох төлөвтэй байгааг анхааруулсан байна.NHK телевизийн мэдээлснээр, арал даяар үерийн болон хөрсний гулгалтын аюулаас сэргийлж 100 мянга гаруй иргэнийг нүүлгэн шилжүүлэх зөвлөмж гарсан байна.Номхон далайн “Нанмадол” хар салхи нь маш хүчтэй шуурга, далайн өндөр давлагаа, үер усны эрсдэлийг бий болгоод байгаа юм. НОЦТОЙ: Монголд үйл ажиллагаа эрхэлдэг хятадуудыг эсэргүүцэж тэмцвэл 2-8 жил хорино Х.Нямбаатар. Бүх зүйл оройтохоос өмнө ХУЖАА НАРЫГ ХӨӨХИЙГ ДЭМЖИЖ БАЙНА УУ? ДЭМЖИЖ БАЙВАЛ ТИЙМ ГЭЖ БИЧЭЭРЭЙ. Бүх зүйл оройтхоно дээ Монголд үйл ажиллагаа эрхэлдэг хятадуудыг эсэргүүцэж тэмцвэл 2-8 жил хорино Х.Нямбаатар 6.2.ыг эсэргүүцэж байна.Оруулсан хятадуудаа гарга !!! ЦАХИМ ДАВАЛГААНД НЭГДЭЦГЭЭЕ. ХУЖАА НАР ХИЛ ХААСАН БАЙХАД Ч ХИЛ НЭВТЭРЧ БАЙНА, МАНАЙХААС ЯВДАГГҮЙ ТЭД ОХИДЫГ МИНЬ БУЗАРЛАЖ ГАЗРЫГ МИНЬ УХАЖ БАЙНА. КОВИД ТАРААСАН ӨМХИЙ ХУЖАА НАРЫГ ХӨӨХИЙГ ДЭМЖИЖ БАЙНА УУ? ДЭМЖИЖ БАЙВАЛ ЛАЙК, ШЭЙР ХИЙГЭЭРЭЙ, ТИЙМ ГЭЖ КОММЕНТ БИЧЭЭРЭЙ. ЦАХИМ ДАВАЛГААНД НЭГДЭЦГЭЭЕ. ХУЖАА НАР ХИЛ ХААСАН БАЙХАД Ч ХИЛ НЭВТЭРЧ БАЙНА, МАНАЙХААС ЯВДАГГҮЙ ТЭД ОХИДЫГ МИНЬ БУЗАРЛАЖ ГАЗРЫГ МИНЬ УХАЖ БАЙНА. КОВИД ТАРААСАН ӨМХИЙ ХУЖАА НАРЫГ ХӨӨХИЙГ ДЭМЖИЖ БАЙНА УУ? ДЭМЖИЖ БАЙВАЛ ЛАЙК, ШЭЙР ХИЙГЭЭРЭЙ, ТИЙМ ГЭЖ КОММЕНТ БИЧЭЭРЭЙ. ЦАХИМ ДАВАЛГААНД НЭГДЭЦГЭЭЕ. ХУЖАА НАР ХИЛ ХААСАН БАЙХАД Ч ХИЛ НЭВТЭРЧ БАЙНА, МАНАЙХААС ЯВДАГГҮЙ ТЭД ОХИДЫГ МИНЬ БУЗАРЛАЖ ГАЗРЫГ МИНЬ УХАЖ БАЙНА. КОВИД ТАРААСАН ӨМХИЙ ХУЖАА НАРЫГ ХӨӨХИЙГ ДЭМЖИЖ БАЙНА УУ? ДЭМЖИЖ БАЙВАЛ ЛАЙК, ШЭЙР ХИЙГЭЭРЭЙ, ТИЙМ ГЭЖ КОММЕНТ БИЧЭЭРЭЙ. ЦАХИМ ДАВАЛГААНД НЭГДЭЦГЭЭЕ. ХУЖАА НАР ХИЛ ХААСАН БАЙХАД Ч ХИЛ НЭВТЭРЧ БАЙНА, МАНАЙХААС ЯВДАГГҮЙ ТЭД ОХИДЫГ МИНЬ БУЗАРЛАЖ ГАЗРЫГ МИНЬ УХАЖ БАЙНА. КОВИД ТАРААСАН ӨМХИЙ ХУЖАА НАРЫГ ХӨӨХИЙГ ДЭМЖИЖ БАЙНА УУ? ДЭМЖИЖ БАЙВАЛ ЛАЙК, ШЭЙР ХИЙГЭЭРЭЙ, ТИЙМ ГЭЖ КОММЕНТ БИЧЭЭРЭЙ.
